ენათა შერევის ტენდენცია ზანურ დარგობრივ ლექსიკაში
საკვანძო სიტყვები:
დარგობრივი ლექსიკა, ზანური, ენათა შერევაანოტაცია
Collaboration in multi-language groups naturally results in mixed vocabularies.
Notable difference in Megrelian and Laz vocabularies is a result of influence of foreign languages (Turkish and Greek – for Laz and Russian and Abkhaz in different chronologies – for Megrelian).
The paper discusses the part of the Megrelian-Laz cattle-breeding vocabulary.
Influence of Greek language from ancient times and later of Turkish is obvious for Laz cattle-breeding vocabulary.
Similar development occurred in Megrelian language during past two centuries influenced by politically dominant Russian lan¬guage and Abkhazian language with rich cattle-breeding vocabulary.
The common Kartvelian stems and roots of the cattle-breading vocabulary are mainly preserved in Laz and Megrelian, but synonymic pairs consisting of borrowed words also occur. One can easily trace a dominant language influence in Laz:
Georg. baga, Megr. boga, Laz boga; jemluGi / jomluGi < Turk. yemlik – barn.
Georg. batkani, Megr. batki, Laz batki; kuzi < Turk. kuzu – lamb.
Georg. Gori, Megr. GeJi, Laz GeJi; domuzi < Turk. domuz – pig.
Georg. Kveli, Megr. Gvali, Laz Kvali / kvali / vali; finiri < Turk. peynir – cheese…
Similarly in Megrelian, there exist pairs or lexical items consisting of common Kartvelian and Abkhaz roots:
Georg. gazafxuli, Megr. gazarxuli; afuni < Abkh. aapǝn - spring.
Georg. (dail.) bigi / biga, Megr. biga; labaSa < Abkh. alabaSa – stick.
The common-Kartvelian forms, which occur in Georgian, Megrelian and partially in Svan, are often lost in Laz. Laz language “fills this loss" mainly with the Turkish (oriental) vocabulary:
Georg. berwi, Megr. buriyi, Svan br‚y, Laz kisiri < Turk. kisir – barren.
Georg. erbo, Megr. erbo / erbo, Laz jaGi < Turk. yağ - melted butter.
Georg. kravi, Megr. kiribi, Laz SiSeGi < Turk. şişek – lamb.
The analogous situation is in Megrelian, but in this case influence of Abkhazian is less intensive:
Georg. xseni, Laz cxeni, Megr. xiJaJa < Abkh. a-xJaJa - colostrum.
Georg. Tikani, Laz tikani, Megr. qvaSdi < Abkh. a-qaST ‒ goat kid.
The study should be done in integrity, not separating Megrelian and Laz, because valuable results of studies of interlanguage relations of Megrelian-Laz, with common Kartvelian and other languages, can be achieved only in this integrity.
წყაროები
არშბა, 1980 _ Н. В. Аршба. Словарь животноводческих терминов. Абхазско-русский, русско-абхазский, Сухуми.
ასათიანი, 1974 _ ი. ასათიანი. ჭანური (ლაზური) ტექს¬ტე¬ბი, I. ხოფური კილოკავი, თბილისი.
ბერიძე, 1981 _ გრ. ბერიძე, ჯავახური დიალექტის სა¬ლექ¬სიკონო მასალა, თბილისი.
ბუკია, 1999 _ მ. ბუკია. მეცხენეობისა და ცხენოსნობის ლექსიკა ზანურში, ფილ. მეცნ. კანდიდატის სამეცნიერო ხა¬რის¬ხის მოსაპო¬ვებ-ლად წარდგენილი სადისერტაციო ნაშრო¬მის ავტორეფერატი, თბი-ლი¬სი.
გაჩეჩილაძე, 1976 _ პ. გაჩეჩილაძე, იმერული დია¬ლექ¬ტის სალექსიკონო მასალა, თბილისი.
მარი, 1910 _ Н. Я. Марр, Грамматика чанского (лазского) языка с хрестоматиею и словарем, С.- Пб.
მენთეშაშვილი, 1943 _ სტ. მენთეშაშვილი, ქიზიყური ლექ-სიკონი, ქართველურ ენათა ლექსიკა, II, თბილისი.
ნარაკიძე, 1983 _ ც. ნარაკიძე, ლაზური ლექსიკის ზოგი¬ერთი საკითხი, აჭარული დიალექტის დარგობრივი ლექსიკა, IV, თბილისი.
ნიჟარაძე, 1957 _ შ. ნიჟარაძე, ზემოაჭარულის თავისე¬ბუ¬რებანი, გამოკვლევა და ტექსტები ლექსიკონითურთ, ბათუმი.
საბა, 1991 _ სულხან-საბა ორბელიანი, ლექსიკონი ქარ¬თული, I, თბილისი.
ფენრიხი, სარჯველაძე, 1990 _ ჰ. ფენრიხი, ზ. სარ¬ჯვე¬ლაძე, ქართველურ ენათა ეტიმოლოგიური ლექსიკონი, თბი¬ლისი.
ჩიქობავა, 2008 - ჭანურ-მეგრულ-ქართული შედარებითი ლექსიკონი, შრომები, IV, თბილისი.
ჭარაია, 1997 _ პ. ჭარაია. მეგრულ-ქართული ლექსიკონი, თბილისi.